SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR?
Sürdürülebilirlik, insanların Dünya'da uzun süre güvenli bir şekilde bir arada var olma yetenekleriyle ilgili toplumsal bir hedefi temsil eder. Sürdürülebilirlik; çevresel, ekonomik ve sosyal olarak üç bağlamda tanımlanır. Günümüzde sürdürülebilirlik her zamankinden daha fazla gündemimizde yer alıyor. Kişiler attıkları her adımın sonucunda yaşadığımız gezegenin nasıl etkileneceğini hesap ederek daha dikkatli hareket etmeye çalışıyor.
Ülkeler ve kurumlar bu konuda kayıtsız kalmamakta, çeşitli eylem planları ile sorunlara çözüm aramaya çalışmaktadır. Bunlardan en önemlisi 2015 yılında Birleşmiş Milletler Üye Devletleri tarafından kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi'dir. Gündem, yoksulluğun ve açlığın ortadan kaldırılması, eğitimin iyileştirilmesi, su kalitesi, okyanuslar ve ormanlar gibi doğal kaynakların korunması da dahil olmak üzere 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi belirlemektedir.
Kütüphaneler bu 17 hedefe ulaşma yolunda güçlü bir rol oynamaktadır. Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu'na (IFLA) göre kütüphaneler hem küresel bir erişime hem de yerel öncelikler konusunda doğuştan gelen bir anlayışa sahiptir.
KÜTÜPHANELERİN KATKI SUNDUĞU ALANLAR
Kütüphaneciler, bilgi ve birikim deposu olarak toplumlarında güçlü bir konuma sahiptir. Kütüphaneler, sürdürülebilir uygulamaları ve kavramları teşvik ederek başkalarına yeni davranışlar benimsemeleri için ilham verebilirler.
IFLA'nın Çevre, Sürdürülebilirlik ve Kütüphaneler Birimi, IFLA Yeşil Kütüphane Ödülü ile kütüphaneleri sürdürülebilirlik çabalarından dolayı ödüllendirmektedir.
IFLA çatısı altında sürdürülebilirlikle ilgili yapılan çalışmalara katkı sunmak amacı ile Türkçe ve İngilizce olarak hazırladığımız posterlerimiz IFLA’nın “Çevre, Sürdürülebilirlik ve Kütüphaneler - Yeşil Kütüphane Posteri” sayfasında kabul edilerek yayınlandı. Türkiye’den bu çalışmaya katılan ilk kütüphane olduk. Aşağıdaki bağlantılar üzerinden poster çalışmalarımızı ve ilgili web sayfasını inceleyebilirsiniz.
Yeşil Kütüphane Posteri - IFLA
İstinye Üniversitesi Kütüphanesi Yeşil Kütüphane Posteri - TR
İstinye Üniversitesi Kütüphanesi Yeşil Kütüphane Posteri - EN
Günümüzde kütüphaneler tasarım, inşa ve tadilat süreçlerinde çevreci davranmaya başlamıştır. Kütüphaneler, eski kütüphane binalarını yeni, enerji tasarruflu bir bina ile değiştirirken hareket dedektörlü LED ışıklar, duvar ve tavan yalıtımı, enerji tasarruflu pencereler ve güneş panelleri gibi sürdürülebilir önlemler alarak karbon ayak izini azaltmaya, elektrik gibi fatura giderlerinin düşmesini sağlamaktadır.
Kütüphaneler sürdürülebilirliğe doğru ilerlemeyi yansıtmak için programlarını değerlendirme ve değiştirme fırsatına da sahiptir. Halihazırda devam etmekte olan kayda değer çabalar arasında, kullanıcılarının ödünç alabilecekleri materyalleri genişleten kütüphaneler yer almaktadır. Örneğin bazı kütüphane sistemlerinde kullanıcılar oyuncakları, tohumları, müzik aletlerini ve hatta yeni teknolojileri ödünç alabiliyorlar.
AKADEMİK KÜTÜPHANELER ve SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
AKADEMİK KÜTÜPHANELER
Kütüphaneler, iklim değişikliğine karşı dayanıklılık ve sürdürülebilir bir gelecek konusunda farkındalığın artırılmasında önemli ve benzersiz bir rol oynarken, araştırmacılar için bu konulardaki en son kaynakları sağlayarak daha fazla akademik araştırmayı destekler ve sorunların çözümlerine yönelik ilerlemeyi hızlandırır.
Akademik kütüphaneler kütüphanenin karbon ayak izini azaltma çalışmaları içinde yer alırken aynı zamanda Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) ile ilgili araştırmalara erişimi destekleyen hizmetleri ve farklı kurumlarla ortak çalışmalar yaparak sürdürülebilirlik konusunda etkili olmaktadırlar.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ARAŞTIRMALARININ DESTEKLENMESİ
Kütüphaneler iklim değişikliği, enerji kaynakları, ekonomik eşitlik gibi küresel sorunlara çözüm geliştirilmesi çalışmalarında önemli bir rol oynamaktadır. Kütüphaneler bilim insanları için gerekli basılı ve elektronik kaynakları sağlayarak araştırmaların yapılmasına, çözümlerin ortaya çıkarılmasına imkan sağlar.
İklim değişikliği, eşitlik, barış ve adalet gibi konularda açık erişim yayınlardaki artış ve söz konusu yayınların kütüphane aracılığıyla paydaşlarına duyurulması bu konularda araştırma yapan bilim insanlarının çalışmalarını kolaylaştıracak, ücretsiz ulaştıkları verilerin araştırma çıktıları için etkisi yüksek olacaktır.
Bu aşamada Kütüphaneciler kullanıcılarının çalışmaları desteklemek için iklim değişikliği, çevre ve ekonomi gibi konularda literatürde yer alan kaynakları yakından takip etmeli ve bu kaynakların koleksiyona eklenmesi için gerekli girişimlerde bulunmalıdır. Zenginleşen koleksiyonun etkin bir şekilde kullanılması için de planlamalar yapmalıdır. Kaynakların duyurulması ve bu kaynakların kullanılması için eğitimler düzenlenmelidir.
Kütüphane elindeki kaynaklar sayesinde hangi alanda hangi çalışmaların yapıldığı ve bu çalışmalar için farklı sektörlerden kimlerle iş birliklerine gidebileceği yönünde araştırmacıları için bir rehber görevi yapabilir. Bunun için etkili yayınlar listesi, popüler araştırma konuları listesi, disiplinler arası işbirlikleri örnek listeleri gibi çalışmalarını araştırmacıları için hazırlayıp duyurabilir, eğitimler düzenleyebilir.
YEŞİL KOLEKSİYON
Sürdürülebilirlik konusunda İSÜ Kütüphane koleksiyonunda bulunan basılı materyallere buradan erişebilirsiniz.
Araştırma ihtiyaçlarınıza bağlı olarak, İSÜ Kütüphane veri tabanlarına ve e-kitap koleksiyonlarına buradan erişebilirsiniz.
İSÜ Kütüphane koleksiyonunda bulunmayan kitap, makale, kitap bölümü ve tezler için Kütüphaneler Arası Ödünç Verme ve Doküman Sağlama Hizmeti (ILL) ile anlaşmalı olduğumuz kütüphanelerden ödünç alma hizmeti sağlanmaktadır. Kitap, makale, kitap bölümü ve tez istekleriniz için Kütüphane web sayfasındaki “ILL İstek Formu” doldurarak bizlere iletebilirsiniz.
Sürdürülebilirlik konusunda Web of Science'da (WoS) yüksek atıf alan ilk 40 dergiye ulaşmak için buraya tıklayınız.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız.
Sürdürülebilir yapılar (binalar), ekipman ve yönetim - Kontrol Listesi'ne ulaşmak için tıklayınız.
Üniversite kampüslerinin nasıl yeşillendirilebileceği konusunda Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı'nın son yayınına buradan ulaşabilirsiniz.
Akademik Kütüphaneciler için En İyi Eylem İpuçları
Sürdürülebilirliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'ni bilim ve öğrenmenin merkezi haline getirmek için birleşen The SDG Publishers Compact Fellows tarafından oluşturulan Akademik Kütüphaneciler için En İyi Eylem İpuçları listesine ulaşmak için tıklayınız.
İSTİNYE ÜNİVERSİTESİ KÜTÜPHANESİ ve SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
İstinye Üniversitesi Kütüphanesi olarak daha az karbon izi bırakma hedefi ile ilişkide bulunduğumuz topluluklarda (üniversite bünyesinde, Sivil Toplum Kuruluşları, bulunduğumuz ilçe ve şehir vb.) farkındalık yaratmak için sürdürülebilirlik hareketini destekleyen faaliyetleri gerçekleştirmek için çalışıyoruz. Kurduğumuz bağlantılar daha fazla kişi ve kuruma ulaşmayı sağlarken, bu konuda topluma örnek ve öncü olmak için fırsatlar elde ediyoruz.
Dizüstü bilgisayarlar masaüstü versiyonlara göre daha az elektrik kullanır. İstinye Üniversitesi Kütüphanesi’nde personelin kullandığı masaüstü bilgisayarlar dizüstü bilgisayarlarla değiştirilmiştir. Böylece karbon ayak izi azaltma çalışmasına etki sağlanmaya çalışılmıştır.
Akıllı bina teknolojileri sayesinde, kütüphanenin kullanılmayan bölümlerindeki ısıtma, aydınlatma ve havalandırma gibi sistemler kapanarak enerji tasarrufu sağlanmaktadır.
Paydaşlarımızla toplantıları karbon ayak izini azaltmak için çevrim içi video konferans olarak düzenlemek.
Kullanılmış kağıtların diğer yüzlerini kullanmak ve yeniden değerlendirerek kağıt tüketimini azaltarak yeşili korumak.
Kütüphane içinde bitkiye daha çok yer vererek ısı ve temiz hava dengesini korumayı hedeflemek.
Geri dönüşüm kutuları sayesinde çevre korunmasına destek olmak.
Arıtma su sebili ile su tüketimini azaltmak.
Sensörlü musluklar ve lambalar sayesinde kullanılmayan alanlarda su ve elektrik tüketimi ve hava akışlı kurutucular sayesinde kağıt peçete kullanımı azaltmaktadır.
Basılı süreli yayın yerine e-dergi abonelikleri ile kağıt tüketimi azaltılmaktadır.
İç ve dış paydaşlarla iletişim için her ay yayınlanan çevrim içi bülten hazırlamak.
Yenilikler, hizmetler, duyurular için basılı poster çalışmaları yerine elektronik olarak hazırlanan görsellerin kullanımı, bu görsellerin paylaşılması için sosyal medyayı aktif kullanmak.
Kağıt ya da plastik çanta yerine bez çanta kullanımı ile plastik atık azaltmakta, yeşil korunmaktadır.
Ödünç iade işlemlerinde kullanılan bilgi fişi yerine e-posta ile bilgilendirme.
Kağıt kullanımını aza indirmek için elektronik ortak doküman ve bulut sistemini kullanmak.
Her akşam kütüphane kapatılırken kütüphane kullanıcılarının yararlandığı tüm bilgisayarları kapatmak. Yoğun kullanımın olmadığı günlerde kullanılmayan alanların ışıklarını kapatmak enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Kütüphane etkinliklerinden sonra konuşmacılara plaket yerine hatıra olarak adlarına fidan bağışında bulunmak.
İklim değişiklikleri, çevre ve açık bilim konusunda toplantıların paydaşı olmak, yapılan etkinlikleri üniversite bünyesine duyurmak.
ÜNAK 2022 Sempozyumu
29-30 Eylül 2022 tarihlerinde “Bugünü Geleceğe Taşımak: Kütüphaneler ve Sürdürülebilirlik” teması ile Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi ev sahipliğinde yüz yüze ve çevrimiçi olarak gerçekleştirilen Sempozyuma Bilgi Kaynakları ve Kütüphane Daire Başkanı Bahar Biçen Aras, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi’nden Emine Gür ile birlikte hazırladıkları “Sürdürülebilir Bir Toplum İçin Vizyon: Türk Kütüphaneciler Derneği” başlıklı bildiriyi çevrimiçi oturumda sunmuştur.
Sunuma erişmek için tıklayınız.
Ulusal Açık Bilim Konferansı
İSÜ Kütüphane olarak, ülkemizde 2011 yılından bu yana her yıl düzenli olarak organize edilen “Ulusal Açık Bilim Konferansı”nı, bu yıl Uluslararası Açık Erişim Haftası ana teması olan “İklim Adaleti için Açıklık” teması ile İstinye Üniversitesi ev sahipliğinde İYTE, TÜBİTAK ve Hacettepe Üniversitesi iş birliği ile 20 Ekim 2022 tarihinde gerçekleştirdik. İSÜ Kongre Merkezin’de 45 farklı kurum ve farklı şehirlerden gelen 100 dinleyici ve 14 konuşmacıyı ağırladığımız konferansta sağlık, hukuk, kütüphaneler ve eğitim tarafından açık erişimi konuştuk.
ÜNAK Sürdürülebilir Kütüphaneler Webinar Serisi-2
22 Haziran 2023 tarihinde “Sürdürülebilir Kütüphaneler Webinar Serisi-2” teması ile ÜNAK Sürdürülebilir Kütüphaneler Çalışma Grubu ev sahipliğinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilen webinara Bilgi Kaynakları ve Kütüphane Daire Başkanı Bahar Biçen Aras, “Sürdürülebilirliği Desteklemek: İstinye Üniversitesi Kütüphanesi Neler Yapıyor?" başlıklı sunumu çevrim içi oturumda sunmuştur.
Webinarı izlemek için tıklayınız.
UN SDSN (Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı) Türkiye Toplantısı
UN SDSN Türkiye Üyeler Kurulu Toplantısı 14 Haziran’da Boğaziçi Üniversitesi Nafi Baba Binası’nda yapıldı. 28 üniversite ve iki STK’dan rektör, rektör yardımcıları ile temsilcilerin katıldığı toplantıda İstinye Üniversitesi adına Akademiden Sorumlu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hatice Gülen ve Kütüphane Daire Başkanı Bahar Biçen Aras yerlerini aldı. Toplantıda 2015 yılında belirlenerek 2030’a kadar ulaşılması hedeflenen Birleşmiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) kapsamında yapılan çalışmalarla yeni projeler ve katılımcı önerileri değerlendirildi.
Prof. Dr. Hatice Gülen toplantıda katılımcılara İstinye Üniversitesi sürdürülebilirlik çalışmaları kapsamında yapılan IFLA Yeşil Kütüphane Poster çalışmasını da aktardı.
UN SDSN (Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı) Türkiye: http://unsdsn.boun.edu.tr/
Gelecek İçin Bilgi (GİB) Çalıştayı 26-29 Ekim 2023
2015 yılından itibaren iki yılda bir gerçekleştirilen (2015, 2017, 2019 ve 2021) Gelecek İçin Bilgi Çalıştayı bu sene 26-29 Ekim tarihlerinde “Geleceğin Kütüphaneleri: Ne Beklenmeli?” temasıyla Antalya’da organize edildi. Çalıştayda kütüphaneciler, kütüphane yöneticileri ile farklı disiplinlerden katılımcılar yer aldı. 105 farklı kurumdan 155 katılımcıyla gerçekleşen toplantıda kütüphaneleri ilgilendiren ve gelecekte kütüphanelerin şekillenmesine etki edecek konu başlıkları ele alındı.
Bilgi Kaynakları ve Kütüphane Daire Başkanı Bahar Biçen Aras çalıştay programının “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Doğrultusunda Kütüphanelerin Rolü” başlıklı V. Oturumunda davetli konuşmacı olarak yer aldı.
Bahar Biçen Aras, “Kütüphaneler ve Kütüphaneciler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Ulaşmamıza Nasıl Yardımcı Olabilir? İstinye Üniversitesi Kütüphanesi Örneği” başlıklı konuşmasında sürdürülebilirlik ve kütüphaneler genelinde İstinye Üniversitesi ve İSÜ Kütüphanesi’nin sürdürülebilirlik çalışmalarına yer verdi.
Sunuma erişmek için tıklayınız.
